|
از عید خون تا عید خدا
عید خون همان «عید اضحى»، به معنى قربانى کردن است. در سرزمین مِنى با قربانى گوسفند، «مَنْ» به «ما» تبدیل مىشود؛ زیرا فلسفه عمل حجگذار و قربانى کننده این است که او با تمسک به حقیقت «ورع» گلوى دیوِ طمع را مىبرد و آنچه از قربانى به خداى سبحان مىرسد، گوشت و خون نیست، بلکه روح کردار و جان عمل (تقوا) است و حاجى وارث ابراهیم خلیل الرحمن علیهالسلام است که اسماعیل نفسش را به قربانگاه مىبرد و آن را ذبح مىکند و به لقاء الله مىرسد. این سخن رهبر فقیدمان است که فرموده است:
«عید سعید قربان، عیدى است که انسانهاى آگاه را به یاد قربانگاه ابراهیمى مىاندازد. قربانگاهى که درس فداکارى و جهاد در راه خداى بزرگ را به فرزندانِ آدم و اصفیاء و اولیاء مىدهد.»(1)
در هنگام قیامت، چهار روز را آرایش کرده نزد خداى سبحان مىآورند؛ چنان که عروس را [در شب زفاف] به حجله مىبرند. از حضرت پرسیده شد: این ایام کداماند؟ فرمود: روز قربان، روز فطر، روز جمعه و روز غدیر است.
قربانى در مِنى مقدمه رسیدن به غدیر است؛ چرا که اگر هواى نفس در مِنى قربانى نشود، در غدیرخم تسلیم حق شدن مشکل است و حضرت ابراهیم علیهالسلام با ذبح اسماعیل مسلمانان را بیمه کرد که به جاى فرزندانشان، گوسفند قربانى کنند و حضرت محمد صلىاللهعلیهوآله بشریت را بیمه کرد که به جاى پیروى از ناحق از حق که همان على است،
(2) تبعیت کنند. و این چنین از پیوند قربان با غدیر، دین کامل شد.
و در فضیلت این ایام همین بس که امام هشتم حضرت على بن موسى الرضا علیهالسلام فرموده است:
«إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ زُفَّتْ أَرْبَعَةُ أَیَّامٍ إِلَى اللَّهِ کَمَا تُزَفُّ الْعَرُوسُ إِلَى خِدْرِهَا قیلَ ما هذِهِ الاْیّامُ قالَ: یَوْمُ الاْءَضْحَى وَ یَوْمُ الْفِطْرِ وَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمُ الْغَدِیرِ وَ إِنَّ یَوْمَ الْغَدِیرِ بَیْنَالاَْضْحى وَ الْفِطْرِ وَ الْجُمُعَةِ کَالْقَمَرِ بَیْنَ الْکَوَاکِبِ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِى نَجَافِیهِ اِبْرَاهِیمُ الْخَلِیلُ مِنَ النَّارِ فَصَامَهُ شُکْرا للَّهِ وَ هُوَ الْیَومُ الَّذِى اَکْمَلَ اللَّهُ بِهِ الدِّینَ فِى اِقَامَةِ النَّبِىِّ صلىاللهعلیهوآله عَلِیّا اَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ عَلَما وَ اَبَانَ فَضِیلَتَهُ وَ وَصَاءَتَهُ فَصَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ وَ اِنَّهُ لَیَوْمُ الْکَمَالِ وَ یَوْمُ مَرغَمَةِ الشَّیْطَانِ وَ یَوْمُ تَقَبُّلِ اَعْمَالِ الشِّیعَةِ وَ مُحِبِّى آلِ مُحَمَّدٍ؛(3)
در هنگام قیامت، چهار روز را آرایش کرده نزد خداى سبحان مىآورند؛ چنان که عروس را [در شب زفاف] به حجله مىبرند. از حضرت پرسیده شد: این ایام کداماند؟ فرمود: روز قربان، روز فطر، روز جمعه و روز غدیر است. و روز «غدیر» بین روزِ فطر و روز جمعه مثل ماه است در میان ستارگان. آن روزى است که حضرت ابراهیم خلیل علیهالسلام از آتش نجات پیدا کرد و روزه گرفت و از خدا تشکر کرد. روز غدیر روزى است که خداوند به وسیله آن دین را کامل کرد و پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله على علیهالسلام را به عنوان امیرالمؤمنین معرفى کرد و فضائل وى را برشمرد و جانشین بودن وى را [از طرف خداى سبحان به همگان] اعلام کرد و به میمنت این روز، روزه گرفت؛ چرا که روز کمال است و روز ناامیدى شیطان و روز قبولى اعمال شیعیان و دوستداران آل محمد صلىاللهعلیهوآله است.»
جلوههاى ویژه عید غدیر از منظر امام رضا علیهالسلام
در فرهنگ غنى اسلامى، عید غدیر از ویژگى خاصى برخوردار است و از ایام الله شمرده شده است. در این روز، نعمت ولایت بر بشریت ارزانى داشته شد. بنابراین، به میمنت این روز فرخنده و مبارک، دستور عبادات و انجام مراسم مخصوص از ناحیه معصومین علیهمالسلام صادر شده است.
در اینجا یکى از برنامههایى را که توسط حضرت رضا علیهالسلام اجرا شده است، بیان مىکنیم:
«فیاض بن محمد گفته است: در سال 256 (ه .ق) در روز غدیر خدمت امام رضا علیهالسلام رسیدم. جمعى از خواص شیعیان منزل آقا بودند. حضرت آنان را براى افطار نگه داشت. سپس دستور داد تا غذا، گندم، صِلِه (پول)، لباس، کفش و حتى انگشتر براى خانوادههاى آنان ببرند. با ارسال هدیه و کادو شادى را به خانههاى آنها برد و اوضاع و احوال آنان را تغییر داد و با این بذل و بخششها، آنها را خوشحال کرد تا آنان وسائل کهنه را کنار بگذارند و یادآورى کرد که اینها به میمنت فرا رسیدن روز غدیر است.»(4)
آداب و اعمال مربوط به عید غدیر
از جمله آداب و اعمال و جلوههاى ویژه در روز غدیر چنین است:
1. غسل؛
2. روزه؛
3. نماز؛
4. زیارت؛
5. احسان و نیکى به مؤمنین؛
6. اظهار شادى و سرور؛
7. عقد اُخوّت.
از جمله عباداتى که در شمار مستحبات مؤکد قرار دارد، روزه عید غدیر است. در این خصوص امام صادق علیهالسلام فرموده است:
«ثواب روزه این روز، معادل روزه شصت ماه است.»(5)
«روزه عید غدیرخم در نزد خداى سبحان، معادل یکصد حج و یکصد عمره پذیرفته شده است.»(6)
«همه انبیاء به جانشینان خود سفارش مىکردند که روز تعیین جانشین را روزه بدارند.»(7)
«روزه روز غدیرخم، کفاره شصت سال است.»(8)
امام صادق علیهالسلام فرموده است:
«کسى که نیم ساعت قبل از ظهر، [در روز عید] دو رکعت نماز شکر بگذارد و در هر رکعت ده مرتبه سوره حمد، ده بار سوره قل هو الله احد، ده بار سوره انا انزلناه فى لیلة القدر و ده بار آیة الکرسى بخواند، نمازش نزد خداى متعال برابر است با هزار حج و عمره و هر حاجتى چه دنیوى و چه اخروى از خداوند بخواهد، به آسانى و در کمال سلامتى بر آوردهاش خواهد کرد.»(9)
یکى از جلوههاى ویژه در عید غدیر زیارت بارگاه شریف حضرت على علیهالسلام است. ثامن الحجج على بن موسى الرضا علیهالسلام اهمیت زیارت مرقد مطهر امام على علیهالسلام و بزرگداشت روز غدیر و اظهار شادى و سرور این روز را چنین توصیف فرموده است:
«هر کجا که هستى سعى کن روز غدیر در کنار قبر مطهر حضرت على علیهالسلام حاضر شوى؛ زیرا در این روز خداوند سبحان گناهان شصت ساله اهل ایمان را مىبخشد.
این روز، روز پوشیدن لباسهاى نو و روز بیرون آوردن لباسهاى کهنه از بدن است. این روز، روز زینت است. هر که خود را به مناسبت فرا رسیدن روز غدیر مهیا کند و تزیین کند؛ خداوند گناهان کوچک و بزرگ او را مىبخشد و فرشتهاى را مأموریت مىدهد تا سال آینده براى او حسنه بنویسد و مقام و منزلت او را بالا ببرد و اگر در طول این مدت بمیرد، شهید محسوب مىشود و اگر زنده بماند، سعادتمند است.
این روز، روز تبسم با مردم با ایمان است. هرکه در روز غدیر لبخند بر لبانش داشته باشد، خدا در روز قیامت با رحمت واسعهاش به او نگاه مىکند و حاجات او را برآورده مىسازد و براى او در بهشت قصرى از دُرّ سفید بنا مىکند و چهرهاش را مسرور و شاداب مىگرداند.»(10)
در فرهنگ غنى اسلامى، عید غدیر از ویژگى خاصى برخوردار است و از ایام الله شمرده شده است. در این روز، نعمت ولایت بر بشریت ارزانى داشته شد. بنابراین، به میمنت این روز فرخنده و مبارک، دستور عبادات و انجام مراسم مخصوص از ناحیه معصومین علیهمالسلام صادر شده است.
این زیارت از جمله زیارات مطلقه است؛ به این معنى که براى زیارت همه ائمه علیهمالسلام این زیارت را مىشود خواند. و مفصّل آن در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمى آمده است.
یکى دیگر از جلوههاى ویژه روز عید غدیر، احسان و نیکى به دیگران، از جمله به خانواده و برادران دینى است. در این خصوص، امیر بیان حضرت على علیهالسلام چنین سفارش کرده است:
«معاش خانوادهتان را توسعه دهید! به برادرانتان نیکى کنید! شکر گزار نعمتهاى الهى باشید! با خوشحالى و چهره شاداب همدیگر را ملاقات کنید! انفاق یک درهم در این روز، مساوى است با دویست هزار درهم. هر که در این روز مؤمنى را افطارى دهد، مانند کسى است که ده «فئام» را افطار داده باشد.
شخصى از امیرالمؤمنین پرسید «فئام» چیست؟ حضرت فرمود:
هر فئام عبارت است از دویست هزار نبى، صدیق و شهید. پس اگر فردى چند نفر از اهل ایمان را افطار دهد، چه پاداشى خواهد داشت! براى چنین فردى من از جانب خدا ضامن مىشوم که دُچار فقر و کفر نشود.»(11)
دعا در شب عید غدیر
یکى از آداب شب عید غدیر، دعا خواندن است و دعا وسیله ارتباط مخلوق با خالق است و سبب توجه و عنایت خداى مهربان با بنده خاضع و محتاج خود مىشود؛ چرا که خودش فرموده است:
«قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّى لَوْ لا دُعاؤُکُم»؛(12)
«[اى پیامبر!] بگو اگر دعا و درخواست شما نباشد، خدا به شما توجه نخواهد کرد... .»
در فرازى کوتاه از دعاى شب عید غدیر چنین مىخوانیم: «اَللَّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ رَسُولِکَ وَ عَلِىٍّ وَلِیِّکَ وَ الْاَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ حُجَجِکَ فَاَثْبِتْ قَلْبِى عَلَى دِینِکَ وَ مُولاةِ اَوْلِیَائِکَ وَ مُعَادَاةِ اَعْدَائِکَ مَعَ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْاَخِرَةِ تَجْمَعُهُمَا لى وَ لِاَهْلِى وَ وُلْدِى وَ اِخْوَانِىَ الْمُؤْمِنینَ اِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَىءٍ قَدِیرٌ؛(13) خدایا! به حق محمد رسولت و به حق على ولیّت و امامان بعد از او که حجت تو هستند، قلبم را بر دین خود و دوستى دوستانت و دشمنى دشمنانت ثابت بفرما! و خیر دنیا و آخرت را به من و خانوادهام و فرزندان و برادران با ایمانم عطا بفرما! که تو بر هر چیز توانایى.»
دعاى روز عید غدیر
براى روز عید غدیر دو دعاى مفصل نقل شده است که فرازى از یکى از دعاها را در اینجا مىآوریم:
«...اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا أَمَرُوا بِطَاعَتِکَ وَ نَهَوْا عَنْ مَعْصِیَتِکَ وَ دَلُّوا عِبَادَکَ عَلَى وَحْدَانِیَّتِکَ.
اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ وَ نَجِیبِکَ وَ صِفْوَتِکَ وَ أَمِینِکَ وَ رَسُولِکَ إِلَى خَلْقِکَ وَ بِحَقِّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ یَعْسُوبِ الدِّینِ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ الْوَصِیِّ الْوَفِیِّ وَ الصِّدِّیقِ الاْءَکْبَرِ وَ الْفَارُوقِ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ وَ الشَّاهِدِ لَکَ وَ الدَّالِّ عَلَیْکَ وَ الصَّادِعِ بِأَمْرِکَ وَ الْمُجَاهِدِ فِى سَبِیلِکَ لَمْ تَأْخُذْهُ فِیکَ لَوْمَةُ لَائِمٍ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِى فِی هَذَا الْیَوْمِ الَّذِى عَقَدْتَ فِیهِ لِوَلِیِّکَ الْعَهْدَ فِى أَعْنَاقِ خَلْقِکَ وَ أَکْمَلْتَ لَهُمُ الدِّینَ مِنَ الْعَارِفِینَ بِحُرْمَتِهِ وَ الْمُقِرِّینَ بِفَضْلِهِ مِنْ عُتَقَائِکَ وَ طُلَقَائِکَ مِنَ النَّار... .
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى عَرَّفَنَا فَضْلَ هَذَا الْیَوْمِ وَ بَصَّرَنَا حُرْمَتَهُ وَ کَرَّمَنَا بِهِ وَ شَرَّفَنَا بِمَعْرِفَتِهِ وَ هَدَانَا بِنُورِهِ. یَا رَسُولَ اللَّهِ، یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْکُمَا وَ عَلَى عِتْرَتِکُمَا وَ عَلَى مُحِبِّیکُمَا مِنِّى أَفْضَلُ السَّلَامِ مَا بَقِیَ اللَّیْلُ وَ النَّهَار...؛(14)
معاش خانوادهتان را توسعه دهید! به برادرانتان نیکى کنید! شکر گزار نعمتهاى الهى باشید! با خوشحالى و چهره شاداب همدیگر را ملاقات کنید! انفاق یک درهم در این روز، مساوى است با دویست هزار درهم. هر که در این روز مؤمنى را افطارى دهد، مانند کسى است که ده «فئام» را افطار داده باشد.
...خدایا! درود بفرست بر محمد و آل محمد! چنان که آنان به طاعت تو امر کردند و از معصیت تو باز داشتند و بندگانت را به یگانگى تو راهنمایى کردند.
خدایا! به حق محمد، پیامبرت و بنده یگانه و برگزیده و امینت و فرستاده تو به سوى خلقت و به حق امیرالمؤمنین، پیشواى دین و رهبر سفیدرویانِ مشهور، وصى، وفادار، راستگوى بزرگ، جداکننده، حق از باطل، گواه تو، راهنماى به سوى تو ـ آن که با صداى بلند فرمان تو را اعلام و در راه تو جهاد کرد و در مورد توبه سرزنشِ ملامت گران توجه نکرد ـ از تو مىخواهم بر محمد و آل محمد درود بفرستى و در این روزى که پیمانِ امامت ولى خود را بر گردن مردم نهادى و دین را برایشان کامل کردى، مرا از کسانى قرار دهى که حرمت او را شناخته و به فضل و برترىاش اعتراف دارند؛ آنان که از آتش رهایشان کردى... .
قربانى در مِنى مقدمه رسیدن به غدیر است؛ چرا که اگر هواى نفس در مِنى قربانى نشود، در غدیرخم تسلیم حق شدن مشکل است و حضرت ابراهیم علیهالسلام با ذبح اسماعیل مسلمانان را بیمه کرد که به جاى فرزندانشان، گوسفند قربانى کنند و حضرت محمد صلىاللهعلیهوآله بشریت را بیمه کرد که به جاى پیروى از ناحق از حق که همان على است،
سپاس خدایى را که ارزش این روز را به ما شناساند و نسبت به حرمت آن بصیرت به ما داد و به وسیله آن ما را گرامى داشت و با شناخت آن شرافتمان بخشید و با نور آن راه را به ما نشان داد. اى رسول خدا! اى امیرمؤمنان! تا شب و روز باقى است، برترین سلام من بر شما و خاندان شما و دوستداران شما باد!»
سیدعباس رفیعىپور
________________________________________
پی نوشت ها:
1. صحیفه نور، ج 18، ص 87.
2. رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله : «عَلِىٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِىٍّ؛ على با حق است و حق باعلى.»
3. مسند الامام الرضا علیهالسلام ، ج 2، صص 17 ـ 18.
4. الغدیر، ج 1، ص 287.
5. همان، ص 285.
6. همان، ص 286.
7. همان.
8. اقبال الاعمال، ابن طاووس، ص 466.
9. همان، ص 476.
10. همان، ص 464.
11. همان، ص 443.
12. فرقان/77.
13. اقبال الاعمال، ص 452.
14. همان، ص 492.
منبع:
مجل, مبلغان، شماره 74
| 
